Mediterraneo, een culinaire reisgids voor de mediterrane middeleeuwen, zo heet Jacques Meermans laatste boek (Ambo-Anthos, € 24,99). Meerman was uitgever, specialiseerde zich vervolgens als een van de beste culinaire vertalers van Nederland en sloeg de laatste jaren de weg in van onderzoekend schrijver. In Mediterraneo schetst hij hoe de keukens van de oostelijke en zuidelijke kant van de Middellandse Zee plus islamitisch Iberië, ‘de Arabische wereld’, in wat wij de hoge middeleeuwen noemen een briljante ontwikkeling doormaakten en de culinaire toon zetten voor wat er aansluitend in het noorden gebeurde. Meerman zocht een vorm voor zijn boek en vond die in de reisverslagen van vier reizigers uit de 12e eeuw, een Franse monnik, een joodse rabbi uit Iberië, een islamitische ambtenaar uit Granada en een Marokkaanse geograaf.
Het is fascinerend om Jacques het gordijn te zien wegschuiven waarachter voor de westerlingen de vloed aan historische informatie uit de islamitische, Perzische en Byzantijnse wereld verstopt heeft gezeten. Ja, aubergines, spinazie, suiker, rijst, amandelen, citrusfruit en nog een hele lijst ingrediënten hebben we aan de ‘Arabieren’ te danken. Dat wisten we al. Maar dat allerlei bereidingswijzen en complete recepten ook van hen afkomstig zijn is minder bekend, laat staan hoe die overdracht heeft plaatsgevonden. Was dat in Palestina, tijdens de kruistochten? Op Sicilië, waar de islamieten een poos de baas waren? Of juist op het Iberisch Schiereiland waar het getij tussen christendom en islam eeuwenlang op en neer ging?
Een eenduidig antwoord is er niet. Al die gebieden droegen bij, net als de handelscontacten tussen de grote havens in het noorden en die in ‘Barbarije’. De zijderoute, beter gezegd zijderoutes, zorgden voor contact met het nog veel verdere oosten. En achterlangs, van de Zwarte Zee naar Scandinavië, gingen de invloeden ook.
Nu toch een probleempje, maar wellicht is dat alleen het mijne. Jacques heeft een enorm werk verricht, onderzoek gedaan, naspeuringen uitgevoerd, literatuur vergeleken. Hij legt verbanden, schetst hoe ingrediënten en recepten kunnen hebben gereisd. Maar hij wil alles vertellen, alles wat hij vond, wat hij zag, wat hij opmerkte, met alle context erbij die hem fascineert. En verdorie, het ís ook fascinerend. Maar ik vind de dichtheid te hoog. Te veel details, te veel namen. De spannende hypotheses (is Indonesische ketjap niet door Chinese maar Arabische beïnvloeding ontstaan, bijvoorbeeld) zijn in deze vloed moeilijk nog terug te vinden. Jacques heeft zich door de jaren heen veel gereisd in de besproken landen en streken . Daarover is hoegenaamd niets persoonlijks in het boek terecht gekomen – jammer. Het had voor verluchtiging gezorgd.
Dit alles gezegd hebbende: koop dat boek. Lees het. Want hier is groots werk verricht en de informatie is essentieel voer voor elke culinair geïnteresseerde.
Op 17 maart 2025 start een nieuwe cursus culinair/wijnschrijven. Intensieve, persoonlijke begeleiding op je eigen niveau en helemaal op maat, gericht op jouw doelen. Klik hier voor informatie.
2 reacties op “Jacques Meerman, Mediterraneo – boekbespreking”
Ik snap je bezwaar en deel het zelfs. Maar ik geloof niet dat het boek veel leger had gekund. Mijn boek is revolutionair. Dat klinkt onbescheiden maar is het niet. Ik wil er alleen mee zeggen dat een nieuwe insteek onvermijdelijk nieuwe namen en onverwachte verbanden met zich meebrengt. Het is mijn onwrikbare overtuiging dat je de culinaire geschiedenis alleen begrijpelijk kunt maken als je die inbedt in de algemene. Aangezien mijn. eigen geschiedenisonderwijs nooit veel meer is geweest dan een apologie van het christendom, een lofzang op de superioriteit van de Europese beschaving en een rechtvaardiging van de Nederlandse staat, heb ik veel moeten inhalen, en dat geldt ook voor 99% van mijn landgenoten. Ook die inhaalslag betekent nieuwe namen en verbanden. Lees mijn boek nog een keer en zeg dan of je het nog steeds te vol vindt! En lees daarnaast niet alleen Braudel maar ook Frankopan. Hun boeken halen de roest uit onze hersens!
Ik groet je recht hartelijk,
Jacques
Je hebt natuurlijk gelijk. Ik vraag me slechts af of er een andere manier zou zijn geweest om de dichtheid te verminderen, of wat meer overzicht te geven. Met enige huiver denk ik aan de Amerikaanse methode waarin elk hoofdstuk begint met ‘ik ga dit en dit betogen’ en afsluit met een conclusie, waardoor de informatie vaak minstens drie keer voorbij komt; dat had je boek nog eens zo dik gemaakt. Maar iets daarvan lijkt me prettig. Nou ja.