Drie jaar geleden wist bijna niemand wat het was, nu is het de zomerhype: limoncello. Italiaanse citroenlikeur, ijskoud geschonken, grijnzend gedronken. Ik nam een dozijn onder de loep.
Onder Napels, onder de nooit slapende Vesuvius steekt een grote landtong van het Italiaanse land de zee in, als een begerig uitgestrekte vinger naar het eiland Capri. Het is een bergkam, een rauw rotsig massief met de naam Monti Lattari, dat aan de zuidkant steil naar het water valt in chic uitgevoerde afgronden. Daar tegenaan zijn terrassen geboetseerd, waar citroenen groeien. Grote, bonkige citroenen, massa’s en massa’s zuur fruitgeluk waarvan de aanwaaiende toerist zich in gerede kan afvragen wat men daarmee doet. Een kneepje sap over een gebakken vis is lekker, maar zo veel citroenen ga je daar toch niet voor nodig hebben? Nee. Die citroenen zijn er niet voor hun sap. Ze zijn er voor hun schil.
Verraderlijke drank
Twintig jaar geleden was het dat ik vis zat te digesteren op een terras aan de strand van Amalfi, blij soezend in de zojuist ingevallen avond. En zoals vroeger vaker dan nu in Italië verscheen er bij de rekening een glaasje. ‘Limoncello, signore!’ Ik had er nog nooit van gehoord. In andere Italiaanse dreven hield men het qua digestief doorgaans bij ongepolijste grappa’s, maar dit friszoete, geurige, opwekkende afsluitertje was wel zo aardig. En zo mild!
De volgende ochtend bleek die ijskoude mildheid schijn, maar dat kan ook gekomen zijn door die oude traditie om de fles op tafel te laten staan en het inschenken eruit over te laten aan de discretie van de rekeningbetalers. Limoncello bevatte wel degelijk alcohol, ook al was het wat minder dan grappa.
Citroen, water, suiker
En nu heeft Nederland de limoncello ontdekt. Zozeer zelfs dat er producenten en producentjes zijn die de likeur hier maken. Moeilijk is het niet; oorspronkelijk was limoncello een huismaaksel en behalve de 25 miljoen liter die de commerciële bedrijven de markt op sturen is er vast een aanzienlijke maar volstrekt onduidelijke kwantiteit die in huizen wordt gebrouwen. Het komt erop neer dat je citroenschillen weekt in alcohol gedurende een periode van 7-15 dagen, en daaraan suikerstroop toevoegt. Maar ja, hoe liggen de verhoudingen? Neem je 2 citroenen op 2 liter, zoals een Nederlandse website aanraadt, of 10, wat bij Italianen de norm lijkt? Commerciële makers voegen soms kleur- en geurstoffen toe, of extra ascorbinezuur (dat is vitamine C en zit uiteraard ook vanzelf al in de citroenen). De citroenen mogen geen residuen op de schil hebben, geen waslaagjes, en komen liefst uit Sorrento (de noordkant van de Monti Lattari), Costa Amalfitana (de zuidkant), of van Capri. Daar zijn zelfs Beschermde Herkomstbenamingen voor, Limone di Sorrento IGP en Limone Costa d’Amalfi IGP. Trots vermelden sommige limoncelli dat ze daarvan gemaakt zijn.
Kleur en geur
Ik ging naarstig op zoek naar wat er op de Nederlandse markt verkrijgbaar is. Twaalf limoncello’s kreeg ik uiteindelijk op tafel, maar er zijn er vast nog wel een paar die zich aan mijn vorsingen onttrokken. Opvallend was dat de alcoholpercentages uiteenliepen van 26 procent (Pallini) tot 33 (Amato). Dat proef je, tot op zekere hoogte. Alcohol en suiker zijn beide op hun eigen manier zoet, en moeten in balans zijn met de frisheid van de citroenen. Limoncello is wel enigszins zuur, maar minder dan je misschien zou denken: er hoort geen sap van de citroenen in gebruikt te zijn.
De kleur verschilt van wat bleker geel tot zeer intens, en dat hangt af van de leeftijd van de drank (met het verstrijken van de maanden wordt de kleur minder), de gebruikte citroenen, de weektijd en eventuele kleurstoffen. Ik vond geen relatie met de smaak.
Citroenschil bevat etherische oliën, waarvan je verwacht dat ze naar citroen ruiken. Bij sommige limoncello’s echter lijken er andere aroma’s naar boven te dampen, zoals koekkruiden (Inga, Bello), vanille (Rau), hars (Luxardo, Inga), oplosmiddel (Rau) en zelfs cacao (Verhage).
Op een rij
Dan het oordeel. Het middenveld zat dicht op elkaar, en de toppers steken daar niet heel erg ver bovenuit. Net iets minder vond ik de Villa Massa, die wel heel erg zoet is, en de Limoncello di Sorrento van Verhage, die in smaak en geur te veel afwijkt.
1. Fiorito, van biologische Siciliaanse citroenen, geen toevoegingen, door Italianen gemaakt in Nederland, 31 procent, www.eurowines.nl en slijters, Gall & Gall, 0,5 l € 17,99. ‘Schoon’, lekker bijterig door de alcohol, groengeel, puur citroen.
2. Amato, geen toevoegingen, 33 procent, www.eckenmaurick.nl, 0,7 l € 16,50. Zeer geel, puur citroen, aangenaam pittig randje.
3. Il Gusto della Costa, geen toevoegingen, 29 procent, www.demicroscoop.nl, 0,5 l € 18,95. Wat bleker van tint, op en top citroen, schoon.
4. Bello Limoncello, Nederlands, 32 procent, geen ingrediëntenopgave, www.bello-limoncello.nl, 0,7 l € 20,-. Behalve citroen een hint van koekkruiden.
5. My Limoncello, Lorenzo Inga, 30 procent, geen ingrediëntenopgave, www.villagrappa.nl, 0,5 l € 13,95. Fris, maar ook wat harsigs en koekkruiden.
6. Oro di Napoli, met ‘aromi’, 32 procent, www.fattoria.nl, 0,7 l € 17,95. Goed fris, op en top citroen.
7. Luxardo, 27 procent, met geur- en kleurstoffen. Gall & Gall, 0,7 l € 15,99. Ruikt naar galangawortel. Verdeelde meningen: ‘interessant’ versus ‘echt niet lekker’.
8. Rau, met geurstoffen, 30 procent, www.villafattoria.nl, 0,7 l € 17,95. Behalve citroen ook vanille en oplosmiddel.
10. Limoncello del West, 26 procent, Nederlands, van biologische Siciliaanse citroenen, www.limoncellodelwest.nl, 0,7 l € 22,50. Tikkeltje tam, maar ja, de laagste in alcohol.
11. Pallini, van IGP-citroenen, kleur- en geurstoffen, 26 procent, Gall & Gall, 0,5 l € 14,99
Villa Massa, Piano di Sorrento, van IGP-citroenen, met ascorbinezuur, 30 procent, breed verkrijgbaar bij slijterijen, 0,7 l € 20,49. Te plakkerig.
12. Limoncello di Sorrento, Nederlands!, Stokerij Verhage, 31 procent, www.verhagefruit.nl, 0,35 l € 10,-. Romig maar met een opmerkelijke suggestie van cacao, te weinig citroen.
Op 17 maart 2025 start een nieuwe cursus culinair/wijnschrijven. Intensieve, persoonlijke begeleiding op je eigen niveau en helemaal op maat, gericht op jouw doelen. Klik hier voor informatie.
23 reacties op “Limoncello – de grote test”
Leuke review Onno!
De lekkerste Limoncello die ik ooit heb gedronken was mijn eerste. Inderdaad gratis geschonken na de maaltijd in Ristorante La Notte in Capo Vaticano, Calabrie. Toen Calabrie en Limoncello nog relatief onbekend waren in Nederland. Gelukkig is er tegenwoordig ruim genoeg keuze in ons kikkerlandje!
Onno, de ZABBIA is ook de moeite waard. Ik heb hem gedronken, en dat viet niet tegen, integendeel.
Zie ook: http://www.deliciousmagazine.nl/2012/04/26/lovely…
Goed te horen. Maar niet meer te vergelijken, nu. Sommige producenten/leveranciers kregen we niet boven water, andere reageerden niet op mails of belden niet terug. Ik weet niet of ze daarbij hoorden.
Trouwens, wat er staat, 'zacht en niet zo alcoholisch', staat haaks op mijn proefervaringen.
Dank Leo!
Heb contact gezocht met Onno omdat hij via Facebook schreef dat er een stukje aan zat te komen over Limoncello. Helaas was ik te laat omdat hij het redactioneel stukje al had geschreven..
Super jammer want we zijn erg goed bezit, we liggen al met Di Zabbia bij o.a. De Kas, Ron Blauw, Le Garage en vele andere topzaken. We staan nu op Taste Amsterdam waar we zeer goed worden ontvangen. Ik zou zeggen, Onno, hou ons in de gaten! Vriendelijk groet Bartel van Willigenburg Di Zabbia
ik maak m altijd zelf, en dan wordt het zeker geen laf drankje. 3,5 kilo sorrento citroenen op 1 liter alcohol (95%) en weinig suiker. gemiddeld rond de 35'tot 40'alcohol in het eindresultaat. Overigens hanteer ik minimaal 40 dagen schillen in de alcohol,, en daarna minimaal 40 dagen lagering met de suiker voordat er gebotteld wordt en gedronken
Ik heb nog wel een flesje Limoncello di Gargano (natuurgebied NO puglia) en ik denk dat verbaasd zal zijn.
Mag ik,als een trouwe fan van u, mijn allerhartelijkse dank zeggen voor uw (jaren geleden gegeven advies, om bij het begin v.d.zomer, verschillende flessen rose. Aan te schaffen en gezellig met man, familie of vrienden, te proeven en de beste v.h.stel in grotere getale te kopen en genietend mooie zomerdagen ermee door te brengen,
Kortom, mijnheer onno kleyn,mijn grote dank van ank
Ik heb onlangs een paar flessen meegenomen uit Garfagnana waar ik heel erg van onder de indruk ben. Ik ben zeer benieuwd wat jij er van vindt, als 13e in het rijtje, dus feel free om 'm te proberen. Ik hoor graag van je!
Professioneel gezien: ik kan er weinig mee. Ik kan zo buiten de proeverij om, dus terwijl de andere twaalf er niet zijn, moeilijk beoordelen waar hij in de rij thuishoort.
Belangrijk vind ik altijd dat de citroenen die gebruikt worden daadwerkelijk groeien in Italie aan bomen tegen rotswanden (Limone, Amalfi, Sardinie en Sicilie). Let ook op dat er geen kleurstoffen in zitten (vaak herkenbaar als de fles gezandstraalt is). Ik vind persoonlijk de Limoncello van Digusti erg lekker (30%) … alleen is hij altijd zo snel op helaas.
Ik tel er 13…..
Ik maak het altijd zelf. 5 dikke amalfi citroenen voor 1 liter lomcello. Alcohol van 30%, 1 lter water met 1.1 kilo suiker. 0,32 liter alcohol 96% met 0.68% suikerwater. Dan is het ietsje dikker maar heb je in mijn ogen goede zoetheid, mooi aanwezig procent alcohol en je behoudt genoeg zuren van de citroenen. Ook altijd leuk om met kruiden te maken zoals citroenverbena of citroenmelisse
zitten er pitjes in amalfi citroenen zo niet waarom
Natuurljk zitten er pitten in.
Wat ik bij vrijwel alle Limoncello's mis, is de opgaaf van de soort c.q. kwaliteit van de gebruikte suiker en alcohol. Wel wordt vermeld als de citroenen biologisch zijn, maar geldt dit ook voor suiker en alcohol? En wordt er gewone suiker gebruikt – al dan niet bio – of rietsuiker? Slechts twee merken maken hiervan expliciet melding, maar deze heb ik nog niet online kunnen verkrijgen.
Tenslotte, voor het zelf maken van Limoncello: enig idee hoe ik aan zuivere biologische alcohol kan komen? Ook nog niet online kunnen vinden.
Carina, voor de smaak doet het er niets toe of er biet- of rietsuiker is gebruikt, en of hij biologisch is net zo min. Wel zou je mogen verwachten dat er biologische suiker bij biologische citroenen gaat, maar ik weet het niet; geen van de limoncelli heeft een keurmerk.
Zuivere biologische alcohol? Bestaat niet, vermoed ik.
Sinds kort weet ik van het bestaan van biologische rum en wodka, vandaar dat ik aannam dat er ook een biologische pure alcohol is. Ik weet dat er in Ecuador van biologische rietsuiker een zuivere alcohol wordt gemaakt (met keurmerk), maar ben deze zelf nog niet tegengekomen.
Er zijn minimaal een tweetal merken Limoncello die het SKAL bio-keurmerk dragen. Die van de Dwergsteg is daar één van, deze wordt o.a. geschonken in biologisch eetcafé Spirit. Om het bio-keurmerk te mogen dragen, moeten deze LC's dan toch ook van biologische alcohol zijn gemaakt…
Naar verluid heeft echter de LC di Fiorito significant minder suiker en wordt geprezen om zijn smaak. Daarom heeft dit merk mijn interesse gewekt, maar er is dus geen vermelding van de kwaliteit van de gebruikte suiker. Alleen de citroenen worden expliciet vermeld als zijnde biologisch.
Ik zal hen eens bellen… ben heel benieuwd.
En tja, over smaak valt niet te twisten. Maar ik gebruik uitsluitend biologische / biodynamische voedingsmiddelen, dus (producten met) chemisch bewerkte witte suiker komt er bij mij niet in.
Hallo Carina,
Weet niet waar je woont; maar in België kun je bij winkelketen Colruyt voor 31,50 euro per ltr zuivere alcohol (96%) kopen voor likeurbereiding. Moet je wel 3 ltr kopen.
Er zijn natuurlijk ook andere opties mogelijk!!. Colruyt heeft ook biologische citroenen, echter geen Amalficitroen uit Zuid-Italië. Deze koop ik per kistje via een groente- en fruitwinkel in de groothandel. Alleen in oktober en november te verkrijgen.
Laatste prijs was 38 euro voor 15 kanjergrote citroenen. Heb ik opgezet met 1,5 ltr alcohol van 96%. Ook zie ik geregeld op internet meningen dat je na 1 week op alcohol al kunt overgaan op toevoegen van de suikersiroop. Geduld is een schone zaak. Ik adviseer 4 weken inweken met alcohol van 96% en elke dag even schudden.
Zoveel zielen, zoveel werkwijzen en smaakbelevingen. Als je steeds zorgt voor een voorraadje, loop je niet tegen een totale verwerkingsperiode van 8 weken ( 4 wk op alcohol en 4 wk in de fles op rijping.
groet, Ruud
Beste Ruud,
Ben heel benieuwd waar je de citroenen kunt kopen
In Italië heb ik een mooie fior di limoncello uit sicilie meegenomen. 5.89 voor 70 cl. Is gelijk duidelijk dat bovenstaand lachwekkende prijzen zijn. Zonder kleurstoffen
Paul, voor je denkt dat er in NL alleen maar geldwolven wonen: de prijs bij ons wordt voor een groot deel bepaald door de (veel hogere) accijns.
limoncello maak ik nu zelf met wodka. Mijn moeder maakte in de veertiger jaren citroenlikeur
met als hoofdbestanddeel jenever.Het werd toen fladderak genoemd.Zo nieuw is het dus ook weer niet.
In het italiaans klinkt het alleen veel eleganter dan in het gronings.